Contoh Soal 3 (Segitiga dan Trigonometri)

 

$\begin{array}{ll}\\ 11.&\textrm{Nilai dari}\\ &\quad\quad \sin \displaystyle \frac{\pi }{14}\sin \frac{3\pi }{14}\sin \frac{9\pi }{14}\\ & \textrm{adalah}\: ....\\ &\begin{array}{lllllll}\\ \textrm{a}.&\displaystyle \displaystyle \frac{1}{16} &&&\textrm{d}.&\displaystyle \frac{1}{2}\\\\ \textrm{b}.&\displaystyle \color{red}\frac{1}{8}&\quad \textrm{c}.&\displaystyle \frac{1}{4}\quad &\textrm{e}.&\displaystyle 1 \end{array}\\\\ &\color{blue}\textbf{Jawab}:\\ &\begin{aligned}\textrm{Perhat}&\textrm{ikan bahwa}\\ \sin \displaystyle \displaystyle \frac{\pi }{14}&=\sin \left (\displaystyle \frac{7\pi }{14}-\frac{6\pi }{14} \right )=\sin \left ( \displaystyle \frac{1}{2}\pi -\frac{6\pi }{14} \right )\\ &=\cos \displaystyle \frac{6\pi }{14} \\ \sin \displaystyle \frac{3\pi }{14}&=...=\cos \displaystyle \frac{4\pi }{14}\\ \sin \displaystyle \frac{9\pi }{14}&=...=\sin \displaystyle \frac{5\pi }{14}=\cos \displaystyle \frac{2\pi }{14} \end{aligned}\\ &...\\ &\sin \displaystyle \frac{\pi }{14}\sin \frac{3\pi }{14}\sin \frac{9\pi }{14}\\ &=\cos \displaystyle \frac{6\pi }{14}\cos \displaystyle \frac{4\pi }{14}\cos \displaystyle \frac{2\pi }{14}\times \displaystyle \frac{2\sin \displaystyle \frac{2\pi }{14}}{2\sin \displaystyle \frac{2\pi }{14}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{6\pi }{14}\cos \displaystyle \frac{4\pi }{14}\sin \displaystyle \frac{4\pi }{14}}{2\sin \displaystyle \frac{2\pi }{14}}\\ &\textrm{silahkan dilanjutkan}\\ &...\\ &=\displaystyle \frac{1}{8} \end{array}$.


$\begin{array}{ll}\\ 12.&\textrm{Nilai dari}\\ & \cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{4\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{8\pi }{5}\\ & \textrm{adalah}\: ....\\ &\begin{array}{lllllll}\\ \textrm{a}.&\displaystyle \color{red}-\displaystyle \frac{1}{16} &&&\textrm{d}.&\displaystyle \frac{1}{16}\\\\ \textrm{b}.&\displaystyle \frac{1}{8}&\quad \textrm{c}.&\displaystyle 0\quad &\textrm{e}.&\displaystyle \frac{1}{8} \end{array}\\\\ &\color{blue}\textbf{Jawab}:\\ &\begin{aligned}&\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{4\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{8\pi }{5}\\ &=\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{4\pi }{5}\cos \left (\pi +\displaystyle \frac{3\pi }{5} \right )\\ &=\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{4\pi }{5}\left (-\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5} \right )\\ &=-\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{4\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\\ &=-\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{3\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{4\pi }{5}\\ &=-\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{3\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{4\pi }{5}\times \displaystyle \frac{2\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}{2\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\frac{-\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{3\pi }{5}\left ( \sin \pi -\sin \displaystyle \frac{3\pi }{5} \right )}{2\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \frac{2\pi }{5}\cos \frac{3\pi }{5} \sin \frac{3\pi }{5}}{2\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\left ( \cos \displaystyle \frac{2\pi }{5}\sin \displaystyle \frac{3\pi }{5} \right )}{2\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\left ( \sin \pi -\sin \left ( -\displaystyle \frac{\pi }{5} \right ) \right )}{4\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}{4\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}{4\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\left (\cos \displaystyle \frac{\pi }{5}\sin \displaystyle \frac{\pi }{5} \right )}{4\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\left (\sin \displaystyle \frac{2\pi }{5}-\sin 0 \right )}{8\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos \displaystyle \frac{3\pi }{5}\sin \displaystyle \frac{2\pi }{5}}{8\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\displaystyle \frac{\sin \pi -\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}{16\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=-\displaystyle \frac{\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}{16\sin \displaystyle \frac{\pi }{5}}\\ &=\color{red}-\displaystyle \frac{1}{16} \end{aligned} \end{array}$.

$\begin{array}{ll}\\ 13.&\textrm{Nilai dari}\: \: \sin \displaystyle \frac{\pi }{24}.\sin \frac{5\pi }{24}.\sin \frac{7\pi }{24}.\sin \frac{11\pi }{24}\\ &\begin{array}{lll}\\ \textrm{a}.\quad \displaystyle \frac{5}{16}&&\textrm{d}.\quad \displaystyle \frac{2}{16}\\\\ \textrm{b}.\quad \displaystyle \frac{4}{16}&\textrm{c}.\quad \displaystyle \frac{3}{16}&\textrm{e}.\quad \color{red}\displaystyle \frac{1}{16} \end{array}\\\\ &\textbf{(Olimpiade Sains PORSEMA NU 2012)}\\\\ &\textbf{Jawab}:\: \: \color{red}\textbf{e}\\ &\begin{aligned}&\sin \displaystyle \frac{\pi }{24}.\sin \frac{5\pi }{24}.\sin \frac{7\pi }{24}.\sin \frac{11\pi }{24}\\ &=\displaystyle \frac{1}{4}\left ( 2\sin \displaystyle \frac{11\pi }{24}.\sin \frac{\pi }{24}.2\sin \frac{7\pi }{24}.\sin \frac{5\pi }{24} \right )\\ &=\displaystyle \frac{1}{4}\left [ \left ( \cos \left ( \frac{10\pi }{24} \right )-\cos \left ( \frac{12\pi }{24} \right ) \right )\times \left ( \cos \left ( \frac{2\pi }{24} \right )-\cos \left ( \frac{12\pi }{24} \right ) \right ) \right ]\\ &=\displaystyle \frac{1}{4}\left [ \left ( \cos 75^{\circ}-\cos 90^{\circ} \right )\times \left ( \cos 15^{\circ}-\cos 90^{\circ} \right ) \right ]\\ &=\displaystyle \frac{1}{4}\left [ \cos 75^{\circ}.\cos 15^{\circ} \right ]\\ &=\displaystyle \frac{1}{8}\left [ \cos 90^{\circ}+\cos 60^{\circ} \right ]\\ &=\displaystyle \frac{1}{8}\left ( 0+\frac{1}{2} \right )\\ &=\color{red}\displaystyle \frac{1}{16} \end{aligned} \end{array}$.

$\begin{array}{ll}\\ 14.&\textrm{Nilai dari}\\ & \qquad\qquad\sin 18^{\circ}\cos 36^{\circ}\\ & \textrm{adalah}\: ....\\ &\begin{array}{lllllll}\\ \textrm{a}.&\displaystyle \frac{1}{6} &&&\textrm{d}.&\displaystyle \frac{1}{3}\\\\ \textrm{b}.&\displaystyle \frac{1}{5}&\quad \textrm{c}.&\displaystyle \color{red}\displaystyle \frac{1}{4}\quad &\textrm{e}.&\displaystyle \frac{1}{2} \end{array}\\\\ &\color{blue}\textbf{Jawab}:\\ &\begin{aligned}&\sin 18^{\circ}\cos 36^{\circ}\\ &=\sin 18^{\circ}\cos 36^{\circ}\times \displaystyle \frac{2\cos 18^{\circ}}{2\cos 18^{\circ}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos 36^{\circ}\left ( \sin 36^{\circ}+\sin 0^{\circ} \right )}{4\cos 18^{\circ}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos 36^{\circ}\sin 36^{\circ}}{4\cos 18^{\circ}}\\ &=\displaystyle \frac{\sin 72^{\circ}}{4\cos 18^{\circ}}\\ &=\displaystyle \frac{\sin \left ( 90^{\circ}-18^{\circ} \right )}{4\cos 18^{\circ}}\\ &=\displaystyle \frac{\cos 18^{\circ}}{4\cos 18^{\circ}}\\ &=\color{red}\displaystyle \frac{1}{4} \end{aligned} \end{array}$.


$\begin{array}{ll}\\ 15.&\textrm{Nilai eksak dari}\: \: \sin 36^{\circ}\\ & \textrm{adalah}\: ....\\ &\begin{array}{lllllll}\\ \textrm{a}.&\displaystyle \displaystyle \frac{1}{4}\sqrt{10+2\sqrt{5}}&&&\textrm{d}.&\displaystyle \frac{\sqrt{5}-1}{4}\\ \textrm{b}.&\color{red}\displaystyle \frac{1}{4}\sqrt{10-2\sqrt{5}}&&\quad &\textrm{e}.&\displaystyle \frac{\sqrt{5}-1}{2}\\ \textrm{c}.&\displaystyle \displaystyle \frac{\sqrt{5}+1}{4} \end{array}\\\\ &\color{blue}\textbf{Jawab}:\\ &\textrm{Perhatikanlah ilustrasi gambar berikut} \end{array}$.
$.\qquad\begin{aligned}&\textrm{Perhatikan bahwa}\: \: \color{red}\bigtriangleup ABC\: \: \color{black}\textrm{sama kaki}\\ &\textrm{dengan}\: \: AD=DC=CB=1,\: AC=x\\ &\textrm{Diketahui pula}\: \: CD\: \: \textrm{adalah garis bagi}\\ &\textrm{serta}\: \: ABC\: \: \textrm{sebangun}\: \: \bigtriangleup BCD\\ &\textrm{akibatnya}:\\ &\color{red}\textrm{perbandingan sisi yang bersesuaian}\\ &\color{red}\textrm{akan sama},\: \: \color{black}\textrm{maka}\\ &\displaystyle \frac{AB}{BC}=\displaystyle \frac{BC}{AB-AD}\\ &\Leftrightarrow \displaystyle \frac{x}{1}=\frac{1}{x-1}\\ &\Leftrightarrow x(x-1)=1\\ &\Leftrightarrow x^{2}-x-1=0\\ &\Leftrightarrow x=\displaystyle \frac{1\pm \sqrt{5}}{2}\\ &\textrm{akibatnya}\: \: AB=AC=\displaystyle \frac{1+\sqrt{5}}{2}\\ &\textrm{Selanjutnya gunakan}\: \: \color{blue}\textrm{aturan sinus}\\ &\displaystyle \frac{AB}{\sin \angle C}=\frac{BC}{\sin \angle A}\\ &\Leftrightarrow \displaystyle \frac{AB}{BC}=\frac{\sin \angle C}{\sin \angle A}\\ &\Leftrightarrow \displaystyle \frac{ \left (\displaystyle \frac{1+\sqrt{5} }{2} \right )}{1}=\frac{\sin 72^{\circ}}{\sin 36^{\circ}}\\ &\Leftrightarrow \displaystyle \frac{1+\sqrt{5}}{2}=\displaystyle \frac{2\sin 36^{\circ}\cos 36^{\circ}}{\sin 36^{\circ}}\\ &\Leftrightarrow \displaystyle \frac{1+\sqrt{5}}{2}=2\cos 36^{\circ}\\ &\Leftrightarrow \cos 36^{\circ}=\Leftrightarrow \displaystyle \frac{1+\sqrt{5}}{4}\\ &\textrm{Dari fakta di atas kita akan dengan}\\ &\textrm{mudah menentukan nilai sinusnya}\\ &\textrm{yaitu dengan menggunakan}\\ &\textrm{identitas trigonometri berikut}:\\ &\sin ^{2}36^{\circ}+\cos ^{2}36^{\circ}=1\\ &\Leftrightarrow \sin ^{2}36^{\circ}=1-\cos ^{2}36^{\circ}\\ &\Leftrightarrow \sin 36^{\circ}=\sqrt{1-\cos ^{2}36^{\circ}}\\ &\Leftrightarrow \: \: \quad\quad\quad =\sqrt{1-\left ( \displaystyle \frac{1+\sqrt{5}}{4} \right )^{2}}\\ &\Leftrightarrow \: \: \quad\quad\quad =\sqrt{1-\displaystyle \frac{6+2\sqrt{5}}{16}}\\ &\Leftrightarrow \: \: \quad\quad\quad =\sqrt{\displaystyle \frac{10-2\sqrt{5}}{16}}\\ &\Leftrightarrow \: \: \quad\quad\quad =\color{red}\displaystyle \frac{1}{4}\sqrt{10-2\sqrt{5}} \end{aligned}$.

DAFTAR PUSTAKA

  1. Budhi, W.S. 2014. Matematika 4: Bahan Ajar Persiapan Menuju Olimpiade Matematika Sain Nasional/Internasional SMA. Jakarta: TRISULA ADISAKTI.
  2. Sembiring, S., Zulkifli, M., Marsito, Rusdi, I. 2017. Matematika untuk Siswa SMA/MA Kelas XI Kelompok Peminatan Matematika dan Ilmu-Ilmu Alam. Bandung: SRIKANDI EMPAT WIDYA UTAMA.
  3. Sukino. 2016. Matematika untuk Siswa SMA/MA Kelas XI Kelompok Peminatan Matematika dan Ilmu-Ilmu Alam. Jakarta: ERLANGGA.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Informasi